Aangevochten berusting : Miskotte's spreken over aanvechting in Antwoord uit het onweer (1936)

Kater, Willem L.W. (2023) Aangevochten berusting : Miskotte's spreken over aanvechting in Antwoord uit het onweer (1936). Student thesis.

Text 2023 Kater, Willem.pdf - Accepted Version Download (1MB)

Samenvatting

Deze scriptie bevat een onderzoek naar de wijze waarop de hervormde theoloog Kornelis Heiko Miskotte (1894-1976) sprak over aanvechting. Om tot een selectie van bronnenmateriaal te komen bevat het eerste hoofdstuk een verkenning in het werk van deze theoloog. In het vervolg van de thesis staat zijn publicatie over Job, Antwoord uit het onweer (1936), centraal en vanuit deze invalshoek komt her en der ter sprake hoe Miskotte’s verhandeling van Job resoneert in andere werken. Vooraf moeten enkele aspecten ter sprake komen. Dat betreft allereerst een definitie van aanvechting. Vanuit bestaand onderzoek naar dit thema is geconcludeerd dat aanvechting getypeerd als een totaliserende dissonantie-ervaring waarin Gods Woord en de werkelijkheid elkaar tegenspreken en die heel het leven bestrijkt en heel het mens-zijn raakt. Bovendien is aanvechting een levenslange geloofsgestalte, waarin slechts Gods Woord een uitweg biedt – en zo bevestigt Gods Woord te zijn. Een tweede opmerking die vooraf wordt gemaakt is dat het thema aanvechting ook bij Miskotte heel zijn leven raakt. Het is niet alleen terug te vinden in werken als Antwoord uit het onweer, maar uit de dagboeken is gebleken dat de aanvechting als geloofsgestalte door Miskotte zelf ondervonden is. Zijn worsteling met het ambt van predikant maakte daar prominent deel van uit, naast aangrijpende gebeurtenissen in de persoonlijke levenssfeer. Met het bijbelboek Job heeft Miskotte ook lang geworsteld. Als in 1936 Antwoord uit het onweer verschijnt, is het ruim twaalfjaar geleden dat hij begon met een serie in het gemeenteblaadje over het ‘waarom?’, vanuit Job. Een bewerking daarvan zag in 1929 het licht in de publicatie De Verborgene. Antwoord uit het onweer borduurt hierop voort in een sterk uitgebreide uitgave. Daarin keren elementen van aanvechting terug die in de bestaande literatuur onder woorden zijn gebracht, zoals de aanvechting als geloofsgestalte. Tegelijkertijd legt Miskotte geheel eigen accenten. Zeer markant is dat hij in zijn lezing van Job, wiens lijden iedere mens aangaat, de aanvechting om te berusten een prominente plek geeft. Die berusting kan zowel de vorm van nihilisme als van godsdienstige verklaringen aannemen waardoor het vragen naar God wordt gesmoord. Het is omgekeerd juist Gods verborgenheid die in de aanvechting brengt en paradoxaal genoeg ook de weg is uit de aanvechting. Omdat Hij de Verborgene is Die spreekt, in Christus gekomen is en komt, is er hoop. De aanvechting drijft uit tot de eschatologie. Tevens valt op dat Miskotte regelmatig het beeld van de ‘afgrond’ gebruikt om te spreken over aanvechting. In de wijze waarop Miskotte spreekt over aanvechting in Antwoord uit het onweer komen karakteristieke trekken naar boven: zijn verwantschap met Barth in afkeer van religie en de nadruk op openbaring, zijn inzet bij Gods bijzondere openbaring als de ‘Ik ben Die Ik ben’ en zijn affiniteit met het jodendom. De reformator Luther merkte op dat de aanvechting niet gemist kan worden. Miskotte deed dat op zijn manier ook. En dat spreken verdiend het om gehoord te worden en navolging te vinden in het spreken van de kerk in de 21ste eeuw: om woorden te geven aan de hoogspanning van leven en geloven en daarmee woorden te geven voor de aangevochtene, die mag leven vanuit de verwachting: “Zie, Ik maak alle dingen nieuw” (Openbaring 21, 5).

Actions (login required)

View Item