Eén kudde, één Herder : een onderzoek naar de uitleg van Johannes 10:16 in de eerste vijf eeuwen na Christus

Kooijman, J.H.C. (2023) Eén kudde, één Herder : een onderzoek naar de uitleg van Johannes 10:16 in de eerste vijf eeuwen na Christus. Doctoral thesis.

Text 2023_Kooijman, Jan Kees.pdf - Published Version Download (6MB)

Samenvatting

Dit proefschrift onderzoekt welke betekenis de Vroege Kerk aan Joh. 10:16 heeft gegeven. In het eerste gedeelte wordt aangegeven waarom deze Bijbeltekst als uitgangspunt voor dit onderzoek functioneert: Joh. 10:16 vormt een belangrijk onderdeel van de bekende herdermetafoor, die zich van Genesis tot Openbaring ontwikkelt en een hoogtepunt vindt in Christus’ woorden: “Ik heb nog andere schapen, die van dezen stal niet zijn; deze moet Ik ook toebrengen; en zij zullen Mijn stem horen; en het zal worden een kudde, en een Herder.” Omdat het metafoor van de herder en zijn kudde binnen de Vroege Kerk geldt als één van de meest gebruikte beelden, richt de spits van dit onderzoek zich op de vraag welke betekenis de Vroege Kerk aan deze Bijbeltekst geeft. In dit proefschrift zijn 68 fragmenten onderzocht, van 14 verschillende auteurs, in een afgebakende periode van Clemens van Alexandrië tot en met Augustinus. De fragmenten - die afkomstig zijn uit exegese, prediking en pastoraat - maken zichtbaar op welke manier de Vroege Kerk Joh. 10:16 heeft ingezet en worden in dit proefschrift in zowel de brontaal als in de Nederlandse taal gepresenteerd. Na zorgvuldige analyse kan worden geconcludeerd dat de Vroege Kerk de woorden van Joh. 10:16 hoofzakelijk verbindt aan zes theologische perspectieven, die allemaal verbonden aan het hoofdthema ‘eenheid’. Het betreft hier de verhouding tussen Joden en heidenen in Christus, de uitbreiding van het heil onder de heidenvolken, de eenheid binnen de christelijke kerk, Christus als Eigenaar van de kudde, de eschatologische verwachting en de eenheid tussen Christus’ dienaren. De actualiteit en de relevantie van deze thema’s in de Vroege Kerk, die helder is aangetoond door eerder patristisch onderzoek, onderstreept de bijzondere positie die Joh. 10:16 in de vroegchristelijke kerk inneemt. De originaliteit en het innovatieve karakter van dit proefschrift komt naar voren in het feit dat, in tegenstelling tot veel ander patristisch onderzoek, in dit geval de exegese van een Schriftwoord de lens vormt waardoor de Vroege Kerk wordt bestudeerd. Deze werkwijze levert interessante perspectieven op. Allereerst biedt deze methode een helder beeld van de manier waarop de Vroege Kerk omgaat met de Heilige Schrift in zowel exegese, prediking als pastoraat. In de tweede plaats kijkt de lezer als het ware over de schouder van de vroegchristelijke auteurs mee en ziet hoe de Vroege Kerk zelf schrijft over haar identiteit, ontwikkeling en toekomst aan de hand van Joh. 10:16. In de derde plaats bevestigt dit onderzoek niet alleen de actualiteit en relevantie van bepaalde theologische thema’s, maar laat het ook zien welke functie Joh. 10:16 vervult in de duiding van deze thema’s en waarom deze woorden van Christus dus ook in de eerste vijf eeuwen van bijzondere betekenis zijn. De opzet, inhoud en conclusie van dit proefschrift levert een bijdrage aan de verdere herontdekking van de erfenis van de Vroege Kerk. Tegelijkertijd functioneert zij als spiegel voor de kerk van vandaag: wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de belangrijkste thema’s van de kerk van toen, vergeleken met nu? Op welke manier speelt de Schrift daarbij een rol? En welke betekenis heeft de herdermetafoor in het algemeen en hebben de woorden van Joh. 10:16 in het bijzonder voor ons vandaag? De Vroege Kerk laat ons zien hoe waardevol de bezinning op de identiteit, vorming en toekomst van de kerk is en welke rol Joh. 10:16 hierbij kan spelen. Ze daagt ons uit om haar na te volgen, de waarde van Joh. 10:16 voor de kerk van de 21ste eeuw verder te ontdekken en onze winst te doen met de handreikingen die vanuit de Vroege Kerk middels dit proefschrift tot ons komen.

Actions (login required)

View Item