Affectieve theologie : affecten in de de antropologie en theologie van de Loci communes van 1521 en de Loci praecipui theologici van 1559 van Philipp Melanchthon

Hek, William de (2022) Affectieve theologie : affecten in de de antropologie en theologie van de Loci communes van 1521 en de Loci praecipui theologici van 1559 van Philipp Melanchthon. Student thesis.

Preview

Text 2022_Hek, William de_masterscriptie.pdf - Accepted Version Download (1MB) | Preview

Samenvatting

In 1521 schreef Philipp Melanchthon (1497–1560) in zijn Loci communes dat ‘het hart met zijn affecten’ het ‘hoogste en sterkste deel’ van de mens is. Niet het verstand of de wil, maar de affecten of gevoelens zijn het belangrijkste en machtigste in de mens. In 1559 blijkt Melanchthon hierover van gedachten te zijn veranderd. In de Loci praecipui theologici van 1559 schrijft hij dat het hoogste vermogen in de mens zijn geest is, zijn vermogen om na te denken. De mens heeft wel affecten, maar deze affecten hebben een plaats ‘onder de wil’ en zijn dus minder belangrijk dan het verstand en de wil van de mens. De ideeën over affecten die Melanchthon in 1521 heeft, kleuren zijn theologische denken. De drie kernthema’s van Melanchthons theologie zijn zonde, wet en genade. Zonde noemt hij in 1521 het ‘verkeerde affect’ van de mens: de mens heeft zichzelf lief, in plaats van God. Dit verkeerde affect van de mens wordt in Gods wet veroordeeld: de wet eist namelijk liefde tot God en de naaste. Aan deze wet kan de mens uit zichzelf niet gehoorzamen, omdat hij niet uit zichzelf kan gaan liefhebben. Daarom is de mens volledig afhankelijk van Gods genade: niet uit eigen werken, maar alleen door geloof in Gods genade in Jezus, wordt de mens gerechtvaardigd. Geloof is niet alleen verstandelijke kennis, maar vraagt om verandering van het hart: geloof is instemming én vertrouwen. In de Loci praecipui theologici van 1559 hebben affecten een minder belangrijke plaats in de antropologie, maar dat wil echter niet zeggen dat affecten helemaal geen rol meer spelen: God heeft de mens als kennend, willend en voelend wezen geschapen en dus hebben geest, wil en affect alle drie hun eigen waarde. Deze ideeën over de mens kleuren de Melanchthons theologie. De zonde is niet alleen ‘verduistering van het verstand,’ maar ook ‘afkeer van de wil’ en ‘koppigheid van het hart.’ Daardoor kan de mens Gods wet, die volkomen gehoorzaamheid van de hele mens eist, niet houden. Alleen door Christus’ gerechtigheid, die de mens uit genade wordt toegerekend, wordt de mens gerechtvaardigd. De mens deelt in deze gerechtigheid door geloof. Weer duidt Melanchthon geloof als ‘vertrouwen.’ Dit is volgens Melanchthon een daad van de ‘ware wil’, dat wil zeggen: wil en hart komen hierin samen. Zo blijven affecten in Melanchthons theologie een bepalende rol spelen. De veranderingen in Melanchthons denken over affecten zijn op verschillende manieren te verklaren. De belangrijkste verklaring is Melanchthons verzet tegen wat hij ‘misbruik van de christelijke vrijheid’ noemde. Er waren mensen die het evangelie zagen als een vrijbrief voor onrust en wetteloosheid. Tegenover deze mensen benadrukte Melanchthon dat Gods wet blijft gelden en dat de mens deze wet in het uiterlijke ook kan houden. Volkomen gehoorzaamheid van binnenuit kan alleen de Geest werken, maar in het uiterlijke kan de mens, door zijn verstand en wilskracht, het goede kiezen. Daarom is de mens ook verantwoordelijk om Gods wet te houden.

Actions (login required)

View Item