Het concrete is het wezenlijke : het denken van A. Janse van Biggekerke (1890-1960) over Gods verbond met mensen

Dijk, Geert van (2014) Het concrete is het wezenlijke : het denken van A. Janse van Biggekerke (1890-1960) over Gods verbond met mensen. Doctoral thesis.

Preview

Text 2014 Dijk, G. van dissertatie.pdf - Published Version Download (3MB) | Preview

Samenvatting

Antheunis Janse van Biggekerke was in de jaren dertig van de twintigste eeuw een begrip in de Gereformeerde Kerken in Nederland. Als schoolhoofd van een klein Zeeuws dorpje schreef hij talloze artikelen over onderwijs, politiek, filosofie, kerk en geloof. Onvermoeibaar benadrukte hij de onwrikbare beloften van Gods verbond, daar hij veel mensen zag worstelen met het zoeken van geloofszekerheid in hun eigen zielenroerselen. Het verbond is een centraal gegeven in zijn oeuvre. In dit onderzoek wordt nagegaan waar Janse zijn verbondsvisie vandaan haalde, hoe deze zich ontwikkelde en wat de gevolgen ervan waren. Als dertienjarige jongen werd hij geboeid door de leider van de gereformeerde knapenvereniging, die uitlegde dat het verbond van God zich niet beperkte tot de zondagse eredienst, maar evengoed te maken had met aardrijkskunde, geschiedenis en natuur. Dit maakte dat Janse zich zijn hele leven lang krachtig verzette tegen een scheiding tussen het ‘godsdienstige’ en andere levensterreinen. De gevolgen van deze scheiding waren op Walcheren duidelijk te merken. Janse speelde een rol in de reformatorische beweging, waarvan predikanten als K. Schilder, B. Holwerda, M.B. van ’t Veer en S.G. de Graaf deel uitmaakten. Hierin kwamen sterker dan voorheen de heilshistorische verbanden in de Schrift naar voren ten opzichte van een meer exemplarische manier van preken. Daarnaast verzette Janse zich tegen de dialectische theologie van Karl Barth, waarin hij een nominalistische inslag zag. Deze hechtte volgens Janse meer waarde aan een werkelijkheid ‘achter’ de Schrift dan aan de concrete Schrift zelf. Verder bestreed Janse de dichotomie van lichaam en ziel, welke hij zag als een onderwaardering van het lichamelijke. Janse speelde een rol in de aanloop naar de Vrijmaking. Hij verafschuwde het onderscheid tussen wezen en verschijning van het verbond. Dit maakte volgens hem de doop tot een schijnvertoning. Wat Janse betrof was het verbond zelf met zijn concrete beloften wezenlijk voor het verbond, en niet iets ‘achter’ de belofte zoals bijvoorbeeld de veronderstelde wedergeboorte. In de Tweede Wereldoorlog riep Janse tegenspraak op met zijn visie dat men op grond van Romeinen 13 de Duitse bezetter moest gehoorzamen als de wettige overheid. Hij verzette zich niet alleen tegen gewapend verzet, maar ook tegen passief verzet en vond dat men loyaal moest zijn aan de overheid, zelfs wanneer deze niet handelde zoals God wil. Met deze houding verspeelde Janse veel van zijn krediet. Na de oorlog moest hij zich voor de rechter verantwoorden voor zijn opvattingen. In het slothoofdstuk wordt de invloed van Janse nagegaan. Deze is voornamelijk beperkt gebleven tot de GKv en de NGK, en is herkenbaar in een prediking waarbij de nadruk ligt op de beloften van het verbond, en in een min of meer kritische houding ten opzichte van de wetenschap.

Actions (login required)

View Item