Duplex amor Dei : contextuele karakteristiek van de theologie van Jacobus Arminius (1559-1609)

Boer, William den (2008) Duplex amor Dei : contextuele karakteristiek van de theologie van Jacobus Arminius (1559-1609). Doctoral thesis.

Preview

Text 2008 Boer, W.A. den dissertatie.pdf - Published Version Download (1MB) | Preview

Samenvatting

De theologie van Jacobus Arminius (1559–1609) is veel besproken maar weinig onderzocht. William den Boer wil met zijn dissertatie aan het verstaan van Arminius’ theologie een bijdrage leveren met een focus op het theologische motief dat aan Arminius’ theologie ten grondslag ligt. Het eerste deel poneert dat het grondmotief van Arminius’ theologie gelegen is in een zorgvuldig waarborgen van de rechtvaardigheid van God. Arminius was ervan overtuigd dat de predestinatieleer van theologen als Calvijn en Beza Gods auteurschap van de zonde als onbedoelde consequentie heeft. In reactie hierop heeft Arminius in zijn eigen theologiseren iustitia welbewust als structuurbepalend element gehanteerd en gebouwd aan een theologie waarin Gods gerechtigheid consequent, consistent en coherent wordt verdedigd en gebruikt als argument om critici te weerleggen en eigen theologie te funderen. In het door Arminius ontwikkelde concept van de Duplex amor Dei als fundament van de christelijke religie is het karakter en de essentie van zijn theologie samengevat: Gods liefde betreft primair de gerechtigheid en secundair het schepsel en diens heil. Ook Arminius’ visie op de fundamentele plaats en functie van Christus en zijn verzoenend sterven, waardoor plaatsvervangend aan Gods gerechtigheid wordt voldaan, staat hiermee in nauw verband. De zorgvuldig beperkte ruimte die hij bijvoorbeeld voor de van Gods genade afhankelijke vrije wilskeuze inruimt, blijkt een noodzakelijke consequentie van diverse elementen in zijn denken over (Gods) rechtvaardigheid te zijn. Een van die elementen betreft het feit dat Arminius in tegenstelling tot de meeste van zijn orthodox-gereformeerde collega’s niet spontaneïteit, maar vrijheid van indifferentie voorwaarde acht voor menselijke verantwoordelijkheid. Op basis van de conclusies van het onderzoek is de typering ‘arminiaans’ voor een theologie waarin de vrije wil van de mens inzake de toe-eigening van het heil een grote of beslissende rol speelt, historisch als onjuist te bestempelen in die zin dat het geen recht doet aan de eigen theologische intenties van Arminius. Arminius’ accent op gerechtigheid als het fundament van de theologie en de godsdienst en zijn daaruit voortvloeiende kritiek op de heersende theologie waarin de (volgens Arminius eenzijdige) nadruk op Gods soevereiniteit repercussies leek te hebben voor de rechtvaardigheid van God, is als een waardevolle bijdrage aan de toenmalige theologie te waarderen. Daarbij was Arminius ervan overtuigd dat in zijn theologische visie Gods soevereiniteit en genade op geen enkele wijze werden aangetast, integendeel. De vrije wil krijgt bij hem als wezenskenmerk van de mens haar plaats, wat vooral belangrijk is als het gaat om de verantwoordelijkheidsrelatie van de mens tot God, maar zodra het de toe-eigening van het heil betreft, blijkt de wilsvrijheid tot het aanvaarden van het Evangelie geheel van Gods bevrijdende genade afhankelijk te zijn, terwijl de wilsvrijheid met betrekking tot de zonde het volle accent ontvangt. Op alle niveaus blijkt Arminius’ theologie te cirkelen rond het benadrukken van Gods rechtvaardigheid en goedheid en de volle, eenzijdige verantwoordelijkheid van de mens voor zonde en kwaad. Het tweede deel van het proefschrift gaat eerst in op de receptie van Arminius’ theologie in de discussie tussen remonstranten en contraremonstranten tijdens de Haagsche of Schriftelicke Conferentie (1611). Ten slotte wordt Arminius’ theologie geplaatst in de context van het zestiende-eeuwse debat over de oorzaak van de zonde en Gods relatie tot het kwaad.

Actions (login required)

View Item