De troost van een heerlijke toekomst

Bosker, G.M. (2018) De troost van een heerlijke toekomst. Student thesis.

Text 2018 Bosker, G.M. masterscriptie.pdf Download (1MB)

Samenvatting

In deze scriptie wordt onderzoek gedaan naar de vraag hoe de visie op het laatste oordeel, de wederopstanding van het vlees, het eeuwige leven en het Koninkrijk van God zich in de vier catechismusverklaringen van Z. Ursinus, W. Teellinck, P. van der Hagen en T. van der Groe in de periode van de 16e tot en met de 18e eeuw ontwikkelt en hoe deze ontwikkeling te beoordelen is in het licht van de HC zelf. In deze scriptie wordt de conclusie van R.A.B. van Beek getoetst. Hij heeft over hetzelfde onderwerp een scriptie geschreven en komt tot de conclusie dat er geen sprake is van ontwikkelingen in de eschatologie die terug te voeren zijn op de ontwikkelingen in de tijd. In het eerste hoofdstuk van dit onderzoek wordt de historische context van de 16e tot en met de 18e eeuw geschetst. Daarbij wordt aandacht geschonken aan het ontstaan van de HC, de beweging van de Nadere Reformatie en de universiteit Leiden van de 16e tot en met de 18e eeuw, waar W. Teellinck, P. van der Hagen en T. van der Groe hun theologische opleiding hebben genoten. Vervolgens wordt in ieder hoofdstuk een vergelijking gemaakt van de vier verschillende catechismusverklaringen over een eschatologisch thema. Het tweede hoofdstuk gaat over het laatste oordeel. Het derde hoofdstuk over de wederopstanding van het vlees. Hoofdstuk vier handelt over het eeuwige leven en hoofdstuk 5 over het Koninkrijk van God. Uit dit onderzoek blijkt dat er in de visies op de verschillende eschatologische thema’s sprake is van een grote mate van overeenkomst. Zij belijden alle vier dat Christus eens terug zal komen in heerlijkheid en majesteit om te oordelen de levenden en de doden. Op de jongste dag zullen de doden uit het graf worden opgewekt in hetzelfde lichaam. Degenen die dan nog leven, zullen veranderd worden. De godzaligen zullen dan in hetzelfde lichaam het eeuwige leven ingaan om voor altijd bij de HEERE te zijn in de hemelse vreugde en volmaaktheid. De goddelozen zullen in hetzelfde lichaam eeuwige straf ondergaan. Gods Koninkrijk, dat nu al gestalte krijgt in harten van de gelovigen, zal in het eeuwige leven ook haar volmaking krijgen. Gods Koninkrijk is één, maar heeft tweeërlei bediening, te weten het Koninkrijk der genade en het Koninkrijk der heerlijkheid. Toch is er ook sprake van een drietal ontwikkelingen in de periode van de 16e tot en met de 18e eeuw. In de eerste plaats neemt onder invloed van de gereformeerde scholastiek aan de Nederlandse theologische faculteiten het gebruik van onderscheidingen en het aristotelische begrippenapparaat in de uiteenzettingen toe. De rede krijgt in de onderzochte catechismusverklaringen een steeds belangrijkere rol. Dit gebeurt onder invloed van het opkomende verlichtingsdenken aan het einde van de 17e eeuw en het begin van de 18e eeuw. In de tweede plaats wordt het theocentrische uitgangspunt van de HC en de catechismusverklaring van Z. Ursinus geleidelijk steeds meer een antropocentrisch uitgangspunt. Terwijl Z. Ursinus stelt dat Gods eer het doel is van de eschatologie, wordt bij de latere verklaarders het heil van de mens steeds meer het doel van de eschatologie. In de derde plaats wordt aan het einde van de 17e eeuw een tendens naar subjectivering zichtbaar. De nadruk op de innerlijke geloofsbeleving, wedergeboorte en bekering wordt allesbeheersend, m.n. bij T. van der Groe. De conclusie van R.A.B. van de Beek vraag dus om nuancering. De verschillen in catechismusverklaringen uit de periode van tweede helft van de 16e eeuw tot de 18e eeuw zijn wel degelijk terug te voeren op theologische ontwikkelingen in de tijd waarin de desbetreffende catechismusverklaarders leefden.

Actions (login required)

View Item